Stéphan Jongmans, strategisch adviseur digitale transformatie bij de staf korpsleiding, volgt dit jaar het pilotleerprogramma Digitale Transformatie & Leiderschap (DTL). Zijn drijfveer is om de politieorganisatie te helpen meebewegen met verandering. We volgen hem in zijn leerreis. In deze eerste aflevering: de geboorte van Darwin.
Even kennismaken
Na twaalf jaar bij de Landelijke Eenheid stapte Stéphan Jongmans in 2018 over naar het programma Sensing om een Smart City proeftuin te begeleiden. Hij werkte onder meer aan een integrale aanpak van veiligheidsvraagstukken in de grote steden. In 2019 volgde hij Gerard Kuijlaars op als strategisch adviseur digitale transformatie bij de stafdirectie informatievoorziening.
Stéphans motief voor deelname DTL
‘Dit leerprogramma is een logisch vervolg op alles waar ik mee bezig ben. Het belangrijkste vind ik het gesprek met collega’s uit verschillende eenheden en vakgebieden. Zo kom je uit je eigen denkkoker en ontdek je dat sommige vraagstukken generiek zijn.’
13/14 februari: een ongewisse route
Zwarte zwanen. Die metafoor hoort Stéphan tijdens de eerste bijeenkomst en het treft hem. ‘Het staat voor de ongewisse weg van digitale transformatie: dat er zomaar een zwart jong uit het ei kan kruipen. Bij de politie zijn we gewend van A naar B te sturen, met een planning- en controlcyclus. Maar de digitalisering gebeurt vooral buiten en we moeten ons dus oriënteren op wat er om ons heen gebeurt. Dat vraagt een andere manier van sturing. Je moet erop vertrouwen dat iemand de juiste dingen doet, ook al is het nog niet heel concreet. En daar zit spanning op, merk ik.’
Hij zoekt graag de betekenissen van woorden op en kauwt erop door. ‘Mijn definitie van innovatie is dat het een leervraagstuk is. Het gaat niet om iets nieuws bedenken, maar om te leren begrijpen hoe iets anders kan, je een nieuwe manier van werken eigen maken. Dat is digitale transformatie.’
Hoe zorg je nou dat die transformatie daadwerkelijk plaatsvindt en beklijft? Dat het niet blijft steken in mooie proefballonnetjes en plannen? Daar willen Stéphan en zijn reisgenoten Maarten de Laat, Michelle Bijlsma en Michiel Wijnmaalen aan werken.
25 februari: Darwin wordt geboren
Ze mailen eerst heen en weer en steken dan live de koppen bij elkaar. Zo ontstaat het idee voor Darwin: Digital, Agile, Rechtvaardig, Wendbaar, Integer en Netwerken. De zes woorden prijken op een sheet. Nog een beetje saai, vindt Stéphan. ‘Toen kwamen we op het idee om er een persona van te maken, een collega met wie mensen zich kunnen identificeren. En om het helemaal echt te maken laten ze een heus geboortekaartje drukken: ‘Hier ben ik dan.’ Met een zelf geschreven gedicht erbij: ‘Ik zoek samenhang om te kunnen bewegen
Heb geen antwoorden, wel vragen die nog niet zijn beschreven
Ik wil van je leren en jou inspireren
En zal daarom mijn ervaringen met je delen
Nu de lente gloort en de winter zwicht
Ontpopt de vlinder en ziet het licht
Met deze geboorte, waarmee de transformatie is gestart
Sluiten we met veel trots Darwin in ons hart.’
Maart: stagnaties onderweg
Ze hebben tijdens de tweede bijeenkomst vol trots hun kindje gepresenteerd aan de groep. Maar hoe nu verder? Stéphan merkt dat hij en zijn groepje zoekende zijn. Corona en de lockdown helpen natuurlijk ook niet mee. ‘Op het creatieve deel hadden we wel energie. Maar nu moeten we doorpakken en planmatig worden: van een leuk idee naar een organisatieveranderingstool.’
Darwin moet groeien. Op hun to do lijstje staat in elk geval een gesprek met een van de DTL-advocati, Petra Bosman, directeur PDC. ‘We hebben haar gekozen, omdat we Darwin willen borgen in HRM en communicatie. De kracht zit in het verbinden van mensen binnen onze organisatie.’
Hij dubt nog wel over één ding: ‘Spreekt Darwin gelovige collega’s ook aan? Dat vraagt ook iets van communicatie.’
April: een nieuwe vogel in de stad
Heel concreet worden de vervolgstappen nog niet. Alle inbreng tot dan toe verwerkt Stéphan in een plan van aanpak. ‘Ik dacht wel: doe ik dit nu zelf of is dit nu een groepsopdracht? Maar het pakte gelukkig goed uit, omdat het ons als groep hielp om een stap naar voren te maken.’
Het plan wordt de basis voor hun powerpointpresentatie in de, overigens geheel digitale, derde bijeenkomst half april. Ze passen Darwin toe op een door Stéphan ingebrachte casus, de aanpak van autobranden. ‘Ik heb in 2018 in Utrecht meegekeken naar een integrale aanpak van autobranden en zag hoe ingewikkeld het is voor organisaties om uit bestaande patronen te komen.’
Darwin gaat over gedragsverandering: hij is de collega die zich soepel weet aan te passen omdat dat de enige manier is om te overleven. Dat gaat niet zonder slag of stoot. Stéphan wijst op het plaatje van de duif in hun powerpoint: ‘Michelle kwam met een pakkend voorbeeld uit het boek Darwin in de stad. Daarin wordt beschreven dat vogels in de stad een hoger fluitgeluid hebben ontwikkeld, waarmee ze boven het stadsgeluid uitkomen om te communiceren met andere vogels. Maar het betekent wel dat soortgenoten van buiten de stad hen niet meer weten te vinden. Er is een nieuwe soort ontstaan en een oude soort sterft uit. Zo ontstaat ook bij digitale transformatie iets nieuws, maar moet je ook afscheid nemen van iets ouds.’
Mei-juni: nadenken
Die autobranden was nog droogzwemmen. Het zoeken is nu naar een actuele casus. ‘We hebben casuïstiek nodig om patronen bloot te kunnen leggen: wat is het werkelijke vraagstuk waarop de politieorganisatie zich moet aanpassen? Misschien gaan we niet zelf iets bedenken, maar bevragen we de andere groepen op hun casussen. Onze ambitie is om geen project op zich te zijn, maar juist als een rode draad voor andere projecten en programma’s te zijn. Het gaat ons om storytelling en het creëren van bewustzijn van de digitale impact op de organisatie.’
Stéphan laat zich intussen inspireren door Arvid Buit tijdens de vierde (wederom digitale) bijeenkomst. Deze executive coach spreekt over werken aan een toekomstdroom vanuit een gezamenlijk verlangen. En zegt dingen als: ‘Ik wil geen feedback horen, maar alleen feed forward.’ En: ‘It’s not about knowhow, maar about show how.’ Dat raakt een snaar bij Stéphan. ‘Ik ben iemand die zoekt naar achtergronden en wil begrijpen waarom iets of iemand beweegt. Ik heb geleerd om te luisteren en te accepteren dat dat mijn toegevoegde waarde is. Mijn persoonlijk leiderschap is niet voor de troepen gaan staan, maar verbinden door tussen de troepen te bewegen.’
Net als iedere deelnemer bracht hij ook een quote in. Niet van Darwin (‘daar dacht ik eerst aan’), maar van Churchill: ‘Succes is not final, failure is not fatal, the courage to go on. Dat past voor mij heel erg bij lerend en veranderend vermogen.’
25 juni: de presentatie
Tijdens de vijfde bijeenkomst brengt Maarten namens hun groepje verslag uit van de laatste stand van zaken. Ze hebben inmiddels twee advocati gesproken over hoe ze dingen concreter kunnen maken. Petra Bosmans advies: jullie concept is heel erg mooi, benut Darwin als symbool om mensen te laten nadenken. Hun eigen onderzoeksvraag: welke factoren zijn van invloed op het adaptief vermogen?
Theo van der Plas haakt daarop aan met een tip. ‘Het gaat vaak om een dilemma: iets nieuws kan me helpen in mijn werk, maar kan ook een bedreiging zijn voor mijn werk. Hoe komt het bijvoorbeeld dat we te weinig terugkijken naar sensoren? Wat zit daarachter? Het zou interessant zijn om dat uit te zoeken. We gaan er te veel vanuit dat als er iets ligt, mensen het wel gaan gebruiken.’
Advocati Davina Both suggereert burgeropsporing als mooie casus. En Peter van der Noort tipt om eens te kijken naar de samenwerking van de politie met Universiteit Leiden rondom transformationeel leiderschap. ‘Ga op zoek naar verklaringen. De eerste aanwijzingen zijn dat leren en ontwikkelen heel belangrijk zijn. En de sociale (on)veiligheid die je als leidinggevende weet neer te zetten.’
Stéphan en zijn groepsgenoten zijn blij met alle feedback. ‘Daar gaan we na de vakantie op doorpakken.’
